Sztuka romańska rozwinęła się w X-XIII wieku, w Polsce w wieku XIV. Swoje początki ma we Francji, Włoszech, Niemczech.

Geneza nazwy

Pierwszy raz terminu sztuka romańska użył w 1818 normandzki archeolog, Charles Duherissiere w odniesieniu do architektury. Pojęcie to podkreślało analogię pomiędzy etapem formowania się języków romańskich, powstałych przez przemieszanie się łaciny z językami najeźdźców germańskich, oraz ówczesnymi działami sztuki, które powstały na gruncie sztuki rzymskiej, korzystającej z tradycji sztuki barbarzyńskiej. Termin ten odnosił się również do związków sztuki romańskiej z kulturą starożytnego Rzymu.


Cechy charakterystyczne architektury romańskiej:

    grube mury,
    sklepienie kolebkowe (o kształcie walca, ciężkie, masywne) lub krzyżowe (dwie skrzyżowane kolebki, tworzące krzyż),
    prostota form,
    mało zdobień, w kościołach jedynie rzeźby bądź płaskorzeźby,
    budowle z zasady są obronne,
    okna małe, wąskie jak strzelnice, położone wysoko, zakończone półkolistym łukiem,
    jedna lub trzy nawy, z których środkowa jest największa,
    mroczne wnętrza,
    ołtarz zorientowany na wschód (w stronę grobu Chrystusa).

Malarstwo i rzeźba w stylu romańskim

Rzeźba w stylu romańskim podporządkowana była architekturze. Wypełniała portale, zdobiła kapitele, wsporniki. Motywy czerpane były ze świata roślin lub zwierząt. Często rzeźbiono także figury ludzkie w scenach biblijnych lub alegorycznych.

Malarstwo było podobnie jak rzeźba związane z budowlami, głównie kościelnymi. Tworzono freski - malowidła wykonywane na ścianach, na nie zeschniętym tynku, mozaiki (to wpływ Bizancjum, widoczny zwłaszcza we Włoszech), witraże i miniatury (ilustrowano ręcznie księgi, plakietki, puzderka). Malowano w charakterystyczny sposób: najpierw obrysowywano kontur postaci, później zaś kolorowano. Postaci zazwyczaj występowały na złotym i srebrnym tle. Tematyka była głównie biblijna, często malowano także motywy roślinne.

Zabytki sztuki romańskiej

Do najbardziej znanych zabytków europejskich należą: Bazylika w Vezelay, katedra w Pizie (XI w.), kościoły w Issoire, Eunate, Saint Martin de Londres, Saint-Sulpice.